Aimsigh na Seoda

Teach an tSolais

Tá Teach an tSolais Árainn Mhór suite ag Pointe Rinn Ramhrois ar choirnéal thiar thuaidh an oileáin. Tá sé ann ó bhí 1859 ann i ndiaidh don teach solais a tógadh sa bhliain 1798 a bheith curtha as feidhm in 1832.

Leacht Cuimhneacháin Oileán na mBéabhar

Tá ceangal idir Oileán Árainn Mhór, Co. Dhún na nGall agus Oileán na mBéabhar i Stáit Aontaithe Mheirceá leis na glúnta. Cé go bhfuil an tAtlantach á scaradh go fisiciúil, tá dlúthcheangal idir an dá oileán. Cruthaíodh an ceangal seo le linn bhlianta an Ghorta Mhóir, nuair a chuaigh na sluaite ó achan chearn d’Éirinn ar imirce chun na Stáit Aontaithe – ar iarracht éalú ón ocras agus ón bhochtaineacht. Rinne go leor daofa sin a d’fhág cladaí agus oileáin na Rossan agus a chuaigh ar imirce, a mbealach a fhad leis na Lochanna Móra sna Stáit Aontaithe – áit ar chuir siad fúthu agus ar bhain siad saol úr amach daofa féin. Tá fianaise den choilíniú a rinne na chéad Éireannaigh ar Oileán na mBéabhar le feiceáil ar léarscáil den oileán. Is iomaí logainm a bhfuil baint aige le sloinnte na n-Éireannach sin a chuir fúthu ar Oileán na mBéabhar.

Leacht Cuimhneacháin an Ghorta Mhóir

Tá leacht cuimhneacháin an Ghorta Mhóir suite fá Bhaile Saoire Árainn Mhór.

Leacht Cuimhneacháin Stolwijk

Tá leacht cuimhneachán Stolwijk suite ag barr Ché na mBád Farantóireachta, an Leadhb Gharbh

Teach Pobail Naomh Cróine

Tá Teach Pobail Naomh Cróine suite ag an chrosbhealach ar an teorainn idir an Uillinn agus Baile an tSratha.
Cuireadh giota leis an teach pobail sa bhliain 1917. Bhí an tAthair John MacIntyre ina shagart cúnta in Árainn Mhór ag an am agus d’oibrigh sé go dian dícheallach chun an obair seo a chur i gcrích. Thug sé an-aird ar athchóiriú agus ar thógáil na dtithe pobail i ngach paróiste a raibh sé ag freastal uirthi. Tógadh an teach paróiste in 1908 a bhuíochas don Athair Eddie Doherty.
Rinne teach pobail Árainn Mhór freastal ar mhuintir Inis Caorach fosta, d’fhág an dream deireanach an t-oileán in 1955. Le linn aimsir na bPéindlíthe in Éirinn, dúradh aifrinn faoi rún ag carraigeacha aifrinn. Tá trí áit dá macasamhail ar Árainn Mhór; Ard an Aifrinn i bPoll an Mhadaidh, Béal an Chaisil sna Goirt Ghearra agus Malaigh na hAltóra i bPlocóg.
Aifrinn an Deireadh Seachtaine:
Tráthnóna Dé Sathairn 7:00i.n. Maidin Dé Domhnaigh 11:00r.n.
Teil: +353 87 119 9066 074 9520504

Oileán Árainn Mhór

Ar fáil ar €15.00 ón Chultúrlann & ó Chomharchumann Árainn Mhór.
Is toradh é an leabhar seo ar chomhiarrachtaí na rannpháirtithe a bhí i mbun Tionscadal Freagartha Pobail de chuid FÁS ar an oileán idir Nollaig 1999 agus Deireadh Fómhair 2000. Seoladh an leabhar go hoifigiúil ar 3/4/2006.

Is féidir an leabhar a cheannach go háitiúil nó tríd an phost. Is féidir tuilleadh eolais a fháil ach teagmháil a dhéanamh leis an Chomharchumann.
coamteo@gmail.com
074 9520533

Oifig an Phoist

Tá Oifig an Phoist Árainn Mhór suite san ionad pobail, Fál an Ghabhann.
Uaireanta Oibre:
Dé Luain, Dé Máirt, Dé Céadaoin: 9:00r.n.-2.00i.n.
Déardaoin, Dé hAoine: 9:00r.n.-2.00i.n., 2:30-5:30i.n.
Dé Sathairn: DRUIDTE
Seirbhísí ATM
Tá seirbhís ATM ar fáil in Oifig an Phoist (BOI & AIB) le linn uaireanta oscailte Oifig an Phoist.

Na Bailte Fearainn

Tá trí bhaile fearainn déag ar Árainn Mhór. Is ón Ghaeilge a tháinig ainmneacha dúchasacha na mbailte fearainn. Bhí tionchar ag tréithe fisiciúla an cheantair ar logainm na háite sin chomh maith.

An Leadhb Gharbh

Leadhb – píosa talún. Gharbh – éagothrom, cnapánach Lonnaithe ag an Leadhb Gharbh: Cé na mbád farantóireachta, Cé Leadhb Gharbh, Greimeanna Cois Trá – Teach Bád, Scoil Náisiúnta Uimhir 1 (Naomh Colmcille), Gairmscoil Mhic Diarmada, Caifé & L&B Hughie Mickey Dan, Óstán a’ Ghleanna, Brú Árainn Mhór, Siopa & Beár Phil Bán, Tigh Early, Tigh Boyle – Club oíche & Beár.

Poll an Mhadaidh

Poll an Mhadaidh Poll – cuan, an Mhadaidh – na madraí Ba as Poll an Mhadaidh do go leor de na chéad oileánaigh a chuir an Tiarna Talún John Stoupe Charley go hOileán na mBéabhar. Suite i bPoll an Mhadaidh: Stáisiún Bád Tarrthála Árainn Mhór.

Scraig an tSeabhaic

Scraig – carraig, an tSeabhaic – éan seilge. Tá Báigh Bhéal an Chraoise suite amach ón Scraig.

Na Goirt Ghearra

Goirt – páirceanna, cuibhrinn, Ghearra – gearr, gan a bheith fada nó ard.

An Chloch Chorr

Cloch – carraig nó bollán, corr – cruinn nó ag gobadh amach. Suite i gCloch Chorr: Comharchumann Árainn Mhór Teo, Coláiste Árainn Mhór.

Fál an Ghabhann

Fál – claí nó bacainn, Ghabhann – gabha – duine a dhéanann uirlisí as iarann/miotal srl. Suite i bhFál an Ghabhann: An Baile Saoire. Iartheach Cúirte (1855)

Baile an tSratha

Baile – sráidbhaile nó baile fearainn, tSratha – talamh íseal cois abhann nó locha. Suite i mBaile an tSratha: Tigh Neily, An tIonad Cúram Lae.

Baile Ard

Baile – sráidbhaile nó baile fearainn Ard – cnocán.

An Uillinn

Uillinn – an t-alt ag a lúbann an ghéag, ciallaíonn sé coirnéal fosta. Tá Teach Pobail Naomh Cróine suite ar an teorainn idir an Uillinn agus Baile an tSratha.

Plochóg

Plocóg – beannaithe. Suite i bPlocóg: Malaigh na hAltóra – Carraig an Aifrinn.

Leadhb Reannach

Leadhb – píosa talún Reannach – ceann tíre. Suite ag an Leadhb Reannach: Scoil Náisiúnta Uimhir 2 (Naomh Cróine), Páirc Reannach (páirc sacar).

Athphort

Athphort – fo-chalafort.

Na Tuartha

Tuar – tirim, ciallaíonn sé páirc threafa ina gcuirtear caoirigh inti, fosta. Baineadh cloch eibhir sna Tuartha agus tógadh é le capall agus cairt chun an teach solais a thógáil.

Faire ar Éin

Éin a fheictear go minic ar Árainn Mhór

Lon Dubh	Canóg Bhán	Puifín
Droimneach	Faoileán	Éan Aille
Crosán	Sléibhín	Cíorbhuí
Feadóg Chladaigh	Meantán Gorm	Faoileán Scadán
Spideog	Rí Rua	Feannóg
Seaga	Faoileán Bán	Cág
Druid	Crotach	Crotach Eanaigh

Éin Árainn Mhór le Micheál Mac Gloinn

An chéad treoirleabhar a bhaineann le héin Árainn Mhór ina bhfuil cur síos gonta dátheangach ar na héin, le cois grianghrafanna de 104 speiceas agus liosta de 61 éan eile nach mbíonn le fáil ann chomh minic sin.
Tá sé le fáil ar €25 (postas san áireamh) ón suíomh gréasáin seo a leanas:

https://madeinarranmore.com/ein-arainn-mhor/